SIAPANGLAI: Australia Cozah nih Refugee a bomh ningcang

Australia

Cozah nih Refugee a bomh ningcang

From: raleng khenglawt <ralengkhenglawt@gmail.com>
Subject: [Lai Forum] Australia Cozah nih refugee a bawmh ning cang (A rel huam mi ca ah)
To: LAIFORUM@yahoogroups.com
Date: Tuesday, February 2, 2010, 5:08 PM

Australia ram kong theih tha mi vial tlawm pal chim ka duh . zeicahtiah, Australia cozah nih minung a bawmh nak le zouhkhenh ning kong ah hi hna in nan theih nak lawng a si kho men. Australia ah a phan bal lo mi le khua a sa lo mi nih cun thawng pang hal nak sawh sawh lawng cun a fiang ten theih khawh a har ngai fawn. cu ca ah theih awk a tha mi tlawm pal a bia pi deuh deuh van tial ka duh ve. A rel huam mi nih rak rel te uh law , a rel huam lo mi nih cun rak delete colh te ko uh.

Valei cung ram vial te lak ah mikip nih Australia ram phanh kan duh bik nak a ruang tam pi lak ah a biapi deuh mi ka vun lanhter lai.

1. Centerlink Cozah Bawmh nak;
Centerlink ti mi hi Australia dah ti lo vawlei cung ram dang dang ah a um lem lo. Centerlink ti cu Cozah nih Ram chung Mi vial te kha sifak le Rian ngei lo pauh( unemployment ) kha free in a cawm hna ti nak a si ko. Australia cozah nih Centerlink ti mi hi Australia ram mi vial te nih Rian ngei lo le sifak san tlai lo deuh le Naupawi mi hna le Kum tling lo ngakchia vial te le pensen a la cang mi vial te bawmh nak free in a pek mi phaisa / thilri a si. Ei din man , inn hlan man le a dang dang herh bau mi vial te free in aherh zet in bawmh a si. Rian na ngeih lo chung pauh Cozah nih free in bawmh zungzal a si . Kan mah nih eidin le Inn hlan nak kong ah lung retheih ding a um lo. Tlangval cheukhat nih cun Nu pi zong free in a kan thit piak te lai tiah capo an chim lengmang. A bik in, Australia ram ah mi peem thar pawl cu Free in laksawng pek a si . Australia doller $10000 man tluk a si mi thilri laksawng ah pek cio dih a si. Khuasak hram thok nak ca ah pek mi a si.

Centerlink ti mi Cozah nih Mivial te in a ruang te in Khuasak nak ding ca ah Riantuan mi vial te hna Nih an rian tuan mi lahkhah vial te kha TAX ( phaisa a phiat ) buaktlak ten a phiat cio dih hna . cu phiat mi phaisa vial te cu Rianngei lo mi le a cung lei ka chim mi vial te hna ca ah free in a bawmh hna. Micheu nih Centerlink a um ruang ah Mirum phaisa kha , misifak nih free in an hman dih I , an dai tlang I , tha thu miphun ah an I chuah dih tiah an chim leng mang. Zeiruang ah dah Centerlink a um ti ah cun Centerlink nih Australia I mirum vial te le Rian tuan mi hna vial te hi an rum chin lengmang lai I, misifak vial te an si fak chin sual lai ca ah a ruang te in Khuasak ding a duh ruang ah hi ban tuk in Australia Minung vial te buak tlak in a uk nak a si. A tawi nak in mah vial cu si seh law. Adang chim awk a tam pi rih.

2. Medi Care card ( Cozah nih Damlo zouh khenh nak bawmh nak)
Australia ram athat nak cu Medi care card ti mi hi Free in mikip te pek asi. Fak nak le khawn den nak le pakhat khat ruang ah Sizung le Clinic ti ban tuk na kal tik pauh ah Medi care ti mi a um lo / na ngeih lo ah cun Sizung le Clinic ah kal nak nawl a um lo. Luh nak nawl pek a si lo. Medi care card na ngeih hmasa lawng lawng ah Sizung le clinic ah docter sin ah I piah khawh a si . Cu lawng si lo in , Si le ai cawk na duh zong ah medicare card na ngei lo ah cun khauzei clinic le Si dawr/ Sizung pauh ah phaisa tam tuk na liam lai.

Mi nung a si mi pauh nih Medi care card lo in um angah lo. Medicare card na ngeih lo ahcun phaisa na liam mi vial te kha , man fak deuh in liam a si I , thumh deuh le niam deuh in si cawk khawh le sizung um a ngah lo. Tahchunh nak ah , Medicare card ngeih lo ruang ah Sizung ah fa a hring mi cu $ 5000 hrawng an dih hnga , a si na in Medicare card ngeih ah cun free in nau ngeih a si. Operation tuah zong ah free in tuah a si. Liam a um hlei lo. Adang dang zawt nak pi pa zualcei tuk mi a si bel ah cun Cozah sin ah bawmh hal thiam thiam kkhawh a si I free in cozah nih liam piak a si rih . Kan thih tiang , free in cozah nih liam piak a si ti khawh a si hnga.

US ram ah Medi care card cu kum khat chung hmanh anguh lo tiah an chim. Thla 8 cung lawng Medicare card an ser piak hna tiah an ka chim. Cuca ah US ah Zawt le dam lo ah cun sizung man liam a har tuk , a fawi lo tiah an chim tawn. Australia ban tuk in Free in pek le bawmh cio siseh law zeitluk in dek a that ve hnga .

3. Concession Card ( Zangfah deuh nak le Thumh deuh nak Card/ticket )
Concession card ti mi hi Mipem kan mah ban tuk le Rian ngei lo le sifak pawl ca ah Australia Cozah nih zangfah nak le dawt nak a tuah bik mi a si. Concession card ti mi cu zei ban tuk pauh cozah he a peh tlai mi phaisa liam ding le cawk ding a si ah cun thumh deuh in man tlawm ten liam a si. Tahchunh nak ah , Concession card cu Rianngei lo le misifak ca lawng a ser piak a si ban tuk in , Khuazei na kal pauh ah Thil na cawk , moter cawk , van lawng cit man , BUS cit man, Tlanglawng cit man , Sizung na kal , Sianginn kai nak , adang dang ah phaisa pek le liam na duh tik ah man tlam ten pek asi. Concession card na ngeih ah cun free in Australia ah khua ka sa ti I ruah ding a si tiah capo zong an chim leng mang. Micheu khat nih Australia cozah cu an that tuk ruang ah hin Ek ek le voih voih hmanh a har deuh an ti. Concession card cu Rian na tuan/ lahkhah na ei cang hnu ah cun cozah nih pek a si ve ti lo. Inn hlan man le ti man , mei man zong bill a phak tik ah hnaircheu lawng liam asi rih hawi. Free cawm miphun Australia cozah a si tiah laimi nih an I lawmh tuk ah an chim tawn.

4.       AMES le MIC ( Adult Migrant Education Service ) le Migrant Information Centre kong

A.      AMES rian tuan nak kong
AMES ti mi cu Australia Cozah Australia ram cung ah mipem thar pauh pauh le refugee vial te hna ca ah siarem deuh in phak ka ah thut dir nak a bawm tu an si. AMES ti mi zung pawl nih hin Phak ka in thla 6 chung a herh mi pauh bawmh dih a si. Kal a herh nak ah kal pi a si. Kan herh mi vial te an kan tuah piak dih. Thla 6 hnu in ( MIC zung ah tuanvo pek a si than. MIC nih cun Kum 5 chung a herh mi pauh tuanvo lak le bawmh a si. Rian ngeih lo chung pauh pauh le rian hmuh lo chung pauh nih , zeiruang ah dah rian na tuan lo tiah mawhchiat a um bal lo I , sainginn kai uh law ,holh cawng uh tiah AMES zung ah a phan thar mi pauh cu fial asi. Sainginn kai caan nazi pek mi a dih hnu zong ah Cozah nih nan thiam hlan le nan huam pauh ah cun kai cuah mah rih ko uh tiah free in sainginn kai nak cu an tuah piak rih hna. Zeicahtiah, Mirang holh a thiam lo mi nih Australia ram ah thih hlan lo khuasak khawh a si lo. Australia miphun a si ah cun mirang holh thiam le an mah te in rian a tuan kho mi si cio hna she ti duh ah Holh cawn le sianginn kai hi tha zang an pek nak si. Laimi tam deuh cu Sainginn kai duh lo in Lo ah Apple thei lawh ah ni fa tin kal an huam deuh hna.

B.      MIC Rian tuan ning kong
AMES nih thla 6 chung a herh mi an kan bawmh dih hnu ah MIC ah refer an up I MIC nih cun Kum 5 chung tuanvo lak a si ve cang. MIC nih cu Na herh mi pauh tuah piak ding ah biahal a si lengmang. Inn hlan na duh tik ah inn hlan piak tu, buai nak na ton tik ah bawm tu a si. Zeidang dang bawmh nak zong a tuah rih. Laitlang le Malaysia lei zong ah Chungkhat U le nau auh le nu pi le fa le pawl cah/ auh duh mi pauh nih MIC ah bawmh hal hnu ah tuah piak dih a si. Atawi nak in ka langhter bia a si. a dang bawmh nak rian an tuan mi a um len rih.

5. Cozah nih Fa hrin man Doller 5000 cio a tlawm bik a bawmh hna :
Australia a that nak cu fahrin man bawmh le laksawng pek hi pakhat a si ve. Mipem / refugee pawl ca ah a miak khun. Australia ram cu Ram kau pi a sin a in , Milu ( population ) a tlawm tuk rih ca ah Fa tam pi hrin an duh. Zeicahtiah Mirang cu fa tam pi hrin an duh lo I fa an hrin ah pa 2 nak tam an hring duh lo. Cu caah population hi a tam lei a si lo I a zawr lei a si. Cu ca ah Mipem zong hi tlawm ten a lak I , fa tam pi hrin zong hi Cozah nih a duh nak si. Ramdang in mipem tam pi lak si lo in , Australia ram chung I a um cang mi nih fa hrin hi a duh deuh.
Cu ca ah kan nih lai mi cu Fahrin rumro kha an ruat I chun he zaan he ih rumro rian ah an ruah I , kumkhat ah fa pakhat in hrin khawh an I zuam hna . Pasal pawl nih riantuan lo in nau umh rian an tuan hna. Anuam ngai ngai an ti .

6.       Cozah nih rian na hmuh hlan pauh rian kawl bawmh asi:
Australia ah rian na tuan lo zong ah a buai nak a um lo. Cozah nih an nin buai pi dih lai. Aherh ning pauh in rian hmuh hlan tiang kawl piak a si. Rian lo in na um zong ah centerlink nih na thih hlan an nin cawm thiam thiam ko lai.

7.       Moter cawk na duh ah cun Abaa ( lei baa ) in cawk khawh a si.
Moter cawk na duh tik ah Rian na tuan pauh pauh ah cun zeiban tuk moter pauh a baa in phaisa pek colh awk na ngeih lo zong ah thla khat ah 200-300 hrawng cham leng mang ding in na duh ah cun Moter ting khat man zong na lak chungkhawh. Insurance agency pawl nih accident na ton sual ah cun an liam piak dih thiam thiam. Nangmah buai ahau ti lo. Na duh ah cun na duh mi moter khan a nun chung ah na cawk khawh I , na cit khawh. Nangmah nawl si.
Asinain , rian na tuan lo/ rian a tuan mi na si lo ah cun moter cawk khawh a si ve lo. Second hand lawng man fawi deuh na cawk khawh.

8.       Australia Citizenship kum 4 ah hmuh/pek a si
Australia cozah nih upadi angeih mi cu Migrant / mipeem vial te le PR a hmu cang mi cu Kum 4 a tlin ah Citizen ( Ram mi tling tak tak ) si nak pek a si. Kum 4 chung ah Citizen pek colh cu a rang tak tak mi le afawi tak tak mi a si. Kum 4 hnu cun Australia passport he duh nak ram pauh ah tlawn khawh si cang.

A dang dang bawmh nak le cozah that nak chim awk a um len na in a sau deuh cang i adang dang kan peh than te lai.