Faiceu News Group le Salai Za Ceu Lian Itonnak

Salai Za Ceu Lian he Itawnak

by Faiceu News Group, Malaysia

Na chuah keh nak na khua, na kum le na min na kan chim kho lai maw?

Ceupi: Dawtnak in Ceupi tiah an ka auh i ka full name cu Salai Za Ceu Lian asi. Ka semnak khua hi Aibur Khuahlun, ka tthannak le ka khua hi Leitak Khuathar a si. Ka chuah kum hi 1979, February 24. A tu hi Winnipeg khua Canada ram ah ka um.

A tu lio na sianginn kainak le na cawnmi, cun peh rih naa timh mi?

Ceupi: Atu lio ka cacawnnak hi The University of Winnipeg, Canada ah a si i Political Science le Rhetoric & Communication tiah Double Major in ka tuah hna. Rhetoric le Communication cu ka dih cang i atu hi Political Science, B.A. (Honours) Final Year ka tuah lio as i April ah ka dih lai. Dam in kan um cun a tu kum September thla hin Master peh ding in timhlamh nak cu ka ngei.

Kan Lai mino chung in u pa riantuannak le cawlcangh nak ah na min kan in theih ngaingai. Hi ah hin zeitik in dah na rak i tel ning hna asi? Zei ban tuk rian hna dah na rak ttuan na kan chim kho hnga maw?

Ceupi: Ka cawlcanghnak hi India ram New Delhi ka um hin aa thawk bik. A luancia mi ka cawlcanghnak tete le ka tlaih mi rian tete ka zoh tthan hna ah hin Pathian le ka miphun hawi hna sin ah lunglomhnak chim lo in ka um kho lo. Kum no te ka rak si in rian an rak ka khinh mi hi a tam ngai. Khua ka rak sak tti mi ka lai miphun hawi nih hin duhsak nak lianpi an rak ka ngeih ruang ah hmailei an ka nam lengmang i thazang an rak ka pek zungzal ti hi kaa fiang i an sin ah kaa lawm hringhran. Cun, kei zong nih rian pakhat an ka khinh cang ahcun ka ti kho lai lo ti mi lungput hrim ka ngei ve lo. Heh tiah kaa rak i zuam ve i ka ttuan pah bu in fimnak tampi le practical experiences tampi a ka pek i cu hna cu kei mah caah cun vawleicung zei ban tuk University ttha hmanh ah ka cawn khawh lo ding thilmansung an si. Ka rianttuan mi hna ahcun hei lut uh sih law, A tu lio ka tlaih mi rian hi America le Canada i a um mi Chin University sianghleirun pawl nih 2006 ah Indianapolis, America khua ah kan rak dirh mi Chin Student Union of North America (CSUNA) ah President ka ttuan, cun Chinland Guardian ah Comments Editor, CHRO nih chuah mi Rhododendron news ah associate editor hna le a tu ka sianginn kai nak University of Winnipeg nih an dirh mi Global College i student Advisory Board member hna ka si.

Delhi, India ka rak um lio i ka tlaih mi pawl rian hna cu Chin Student Union (CSU) ah General Secretary, Chin National League for Democracy (Exile) ah office manager le foreign affair ka rak tlaih, a tu lio kawlram ramleng um Media ah minthang le upatmi a si mi Mizzima News ah khin translator le tlangcungmi ramkhel kong (ethnic political issue) hna ka rak tlaih, cun 2001 ah ramleng um mi tlangcungmi Mino vialte nih lungrual te in Chiangmai, Thailand ah kan rak dirh mi United Nationalities Youth League (UNYL) ah Chin mino aiawh in kaa rak i tel, cun India ram um mi Kawlram democracy ngah nak hnga caah tiah bu kip fonh in rak dirh mi Committee for Non-violent Action for Burma (CNAB) ah Assistant General Secretary, India ram um mi tlangcungmi pawl nih rak dirh mi United Nationalities Democratic Congress (UNDC) hna ah Secretary of Finance hna le Democratic Voice of Burma (DVB) nih Hakha holh in thawngthanhnak hna ka rak tlaih.

Na cawlcanghnak tete na kan chimh i kan i lawm. Biadang deuh ah, Kan Laica nak in Mirang ca in ca na ttial mi a tam deuh in kan theih i zei ruang bik ah dah asi?

Ceupi: Pathian dawtnak in kan Laica in cattial kho tampi kan ngei hna i ca zong an ttial lengmang mi ka hmuh. A tu lio kan miphun hna sining le dirhmun hi miphundang nih an kan theih tuk hlan a si caah ka target bik mi hi miphundang pawl hi an si ve rih. Cu ruang ahcun Mirang ca hin ka ti khawh tawk hin ka ttial lengmang rih nak hi asi. Miphundang hmai ah kan miphun sinak, vawleicung kan cuanh ve ning a au pi mi le a dir pi mi hi an tlawm tuk rih caah hin heh tiah ka caan ngeihchun hi miphundang pawl sin ah ka ti khawh tawk hman kaa tim rih i asi. Cun, full-time in sianginn ka kai, part-time in rian ka ttuan pah, a leng lei rian ka kemp pah mi a tam tik ah a caan hi ka ngeih mi a tlawm tuk ruang ah hin kan Laica hin ca ka ttial khawh rih lo nak asi. Kan Laiholh in ttial nak caan cu a um te ko lai. Lai article ttial a ka fial mi ka ttial piak khawh lo mi hna zong nih ka thei thiam hram hna seh ti zong ka duh.

Kan Lai mino chung in N.A ah sianghleirun akai mi pa zei zat hrawng dah nan si na kan chim kho lai maw?

Ceupi: Kan mah CSUNA nih ttha te in list kan tuah i Chin Student directory zong ttha te in kumkhat voikhat in kan chuah. A tu chun kan ngeih mi list ning hin cun secular a kai mi sianghleirun hi 250 leng kan si ve cang. A tu hi High School a dih hnga ding zong an tam ngai i dam te in University an hun peh ahcun kan karh chin lengmang lai zong kan zumh. Pathian thluahchuahnak ngaingai asi.

Hmailei kan miphunhna tthanchonak le kan ram sining na tuak ve nak ah zei hi dah kan miphun hna nih kan herhbik tiah na ruah?

Ceupi: Fimthiamnak cacawn hi asi ko. Nan theih cio bang, Kan ram ah daihnak a um lo ruang le harsatnak tampi ruang ah vawleicung ram hmuntampi ah kan vakvai hna. Ram tampi ahcun chikhat te khua a sa ding kan si ti lo, zungzal khuasa ding kan si ve cang. Cu tik ah kan miphun sinak a tlau lo ding hi biatak te in a tu te hin ttan kan lak i kan kilven ding a herh ban tuk in fimthiamnak lei i kan tthancho chinchin nak hnga ding rianttuan hi kan miphun caah a biapi tuk hringhran.

Fimthiamnak lungvar cu fir piak khawh asi lo ti kawl phungthluk bang in kan miphun hna nih fimthiamnak cacawn hi a biapik ah kan chiah i kan miphun chung in bochanawktlak cathiamsang tam pi an chuah nak hnga rianttuan cio hi a biapi bik ah ka ruah (Cu ti ka ti tik ah mifimthiam lawng nih kan ram an tun mer lai ka ti duh nak asi lo). Mifimthiam cathiamsang tampi kan ngeih hna ahcun an mah pumpak le family calawng si lo in kan miphun pi nih hlawknak kan hmuh lai.

Kan miphun hna fimthiamnak lei i kan tthancho chinchin nak hnga le kan miphun chung in cathiamsang tampi an chuah chinchin nak hnga caah cun sianghleirun hna kan rian lawng a si lo i, kan zapi in kan ttantti a herh. Kan biak mi kan Pathian nih lam kan hruai seh law, hmailei ahcun, kan miphun chung lawng hmanh si lo in miphundang hna hmai ah kan miphun a cawisang tu le bochan awk tlak hruaitu ttha tampi kan Chin miphun chung in an chuah khawh ve nak hnga saduh that uh sih law, biatak te in a lam kip in a tu te in kan miphun zawnruahnak he thazang chuah tti hna uh sih.

Cu ban tuk in kan miphun hna nih bochan awk tlak hruaitu ttha tampi kan ngeih khawh nak hnga ding ah kan miphun hna caah a lam tthabik mi le a biapi bik mi cu fimthiamnak cacawn hi a biapi bik ah kan chiah i, biatak te in fimthiamnak cacawn hi thazang kan pek a herh hringhran ko.

Fimthiamnak lei si lo in CSUNA nan cawlcanghnak chung in zei hi dah kan miphun nih hlawk nak kan hmuh ve te lai tiah naa lunghmuih bik mi?
Ceupi: CSUNA chung ah hin thlang lei Laitlang he chak lei Laitlang he kan miphun hawi kan tling dih hna. Kumthum chung kan i hruai nak ah Chin miphun cu miphunkhat kan si ti mi lungput kan ngeih i kan ttantti ning, Chin Nationalism lungput kan dirpi i lungrualnak kan ngeih tuk mi hi kaa lunghmuih bik mi asi. Nang Tiddim kei Hakha ti mi tribal politics menmen ah kan buai lo mi le thleidannak lungput kan ngeih lo mi hi cu a sunglawi tuk hringhran ah ka ruah i a tu kan mah CSUNA chung i lungrualnak, dawtnak le itlaihchanh nak kan ngeih mi lungput te hi kan pehzulh khawh peng i hmunkip um kan miphun hawi hna nih an i cawn khawh cio nak hnga hi ka chun manh le ka thlacam nak zong asi.

Ramthumnak lei phanh hnuah fimnak cawn hmasa maw aherh deuh asi lo ah riantuan colh dah? Ruahnak cheuh na kan duh mi a um cun?

Ceupi: Kan pumpak sining cio zohchunh thiam zong a herh lai caah zei hi dah a ttha deuh or a herh hmasat ti tu hi cu a chim awk ka harh ngai. A si nain cacawn aa tim mi hna kan si cun cacawn kan herh nak kong tu kan leh deuh lai.

Cacawnnnak a tthatnak hmunhma kan phak poah ahcun cacawn hi i tim zungzal uh sih ti hi chim ka duh. Ramttha an phak hlan ah cacawn aa rak i tim tuk ko mi zong an hung phak taktak tik ah fimnak a cawng lo mi le cawn aa tim lo mi tam ngai asi cang. A ruang langh ter tawn mi cu kaltak mi chungkhar zoh a herh ruang ah tiah rianttuan lei kap tu i mer deuh asi. A tu chun kan miphun hna kan harsat lio te a si ve caah i mawhchiat ngam ding kan si lo. Hi ka zawn ah kan theih thiam a biapi cang ko tiah ka ruah mi cu chungkhar lei zohkhenh ti mi le kan mah hmailei kan life kong hi asi. Pumpak pakhat cio nih decision kan tuah ding asi ko. Cacawn aa tim tak mi kan si cun kan cacawn tu kha a pakhat nak ah chiah i, cu cacawn pah cun kan ti khawh tawk in kaltak mi chungkhar le zohkhenh tu i timh ding asi.

Chungkhar ruang ah tiah kan mah cacawn ding te hna kan tlolh hi cu kan chungkhar kaltak mi nak in kan mah palh deuh tu a si tiah ka ruah. A caan lio te ah Kanmah le kanmah kan i sersiam hmasat, kan i tat hmasat hi a biapi bik mi asi. Kanmah ttha te in kan i zohkhen i fimnak lei tei kan mak hmasat a si cun, hmailei a theipar cu kanmah pumpak calawng si lo in, kan chungkhar hna ca le kan miphun ca tiang ah tthat hnemh santlai deuh asi fawn lai. Cun, hi ka lei a tthat nak cu life-long study ti asi i kawlram ban tuk in na kum a luan cang i or a tu kum na peh colh lo ahcun University na kai kho ti lo ti mi a um lo. Mah le sining nih a pek ning zoh in le kan i relrem nak caan kha zoh in fimnak kawl khawh le sianginn peh khawh asi kan thluak nih a phak chung le a huam chung cu. Cu caah, sianginn tuan te ah peh khawh lo ruang ah lungrawh ding pakhat hmanh a um lo.

Pumpak pakhat sining le family pakhat le khat kan sining aa lawh cio lo tik ah a tu bia kan leh nak zong hi kaa harh ngai ko nain fimthiamnak cawn hi thazang kan pek ka duh tuk bia i ka chim mi asi caah a rel tu hna nih a cohlan zia tu thiam ko hna seh. Kei mah pumpak zong unau chungkhar kal tak mi a ngei mi ka si ve. A si nain ca ka cawn lo cun ti mi kaa seh chih ruang ah Pathian dawtnak in zeihmanh nih a ka donh kho lo i kaa donh ter ve lo.

Kan Lai mino nih zeitin kan um ah dah kan thancho khawh deuh lai tiah na ruah? Tthanchonak a kan dawn tu bik ah na ruah mi hna?

Ceupi: Kan tthancho nak ding ah a biapi tiah ka ruah mi cu pumpak pakhat cio kan tthancho hmasat nak hnga i zuam hmasat hi a herh bik tiah ka ruah. Cacawng mi kan si ah rianttuan mi kan si ah kan tuah mi rian le kan cawn mi kan ca ah tinh mi (goals) ttha te in kan ngeih i hlawh a tlin khawh nak hnga kan i zuam hmasat ding cio hi a si. Cu ti pumpak pakhat cio nih kan tinh mi cio kan hlawh tlinh khawh nak ding ahcun kan tuah mi rian le kan cawn mi kan ca ah focus kan tuah khawh a herh i teimak kan chuah a herh fawn. Laimino hna nih kan i ralrin ding cu kan zatlang nun ah hawi he vaa nuamhsaih duh tuk nak, biasawngtlawrh nak sawhsawh ah a caan pek tuk, a herh lo i ilenkai tuk te hna hi kan i sum deuh a herh. Mino kan caah kan tthanchonak a kan dawn tu bik kan ral a si rih mi hna Taksa duh nak zulh tuk te hna, nuamsaih nak i a caan pek tuk te hna le hawi le kom nih thil tha lo lei ah hruai khawh tuk mi sining te hna hi biatak te in kan tei khawh hna an herh. Caan hi mifim he mihrut he a ho poah nih nikhat ah suimilam 24 lawng kan ngei hna. Cu kan caan ngeih mi cio cu zei tin dah kan hman hna ti hi a ho poah nih kan i check a herh: kan caanhman mi hi tthanchonak lei a panh mi a si le si lo hi kan zoh thiam a biapi ngai. Zei poah nih caan an ngeih ban tuk in kan nun nak ah kan tuah mi rian le kan cawn mi zoh chunh in a caan hman ning te in nunzia thiam kan herh. Cu pin ah duhthimnak (choice) tuah thiam kan herh i, zei dah hmailei ka tinhmi ka hmuitinh hlawh a tlin nak hnga le tthanchonak caah a biapi mi a si lai ti mi kan tuah awk a herh mi le a biapi mi rian/thil i thim thiam (priority pek zia thiam) hna a biapi pin ah self-control (kan mah le kan mah kan i tei/tthing khawh hi an biapi tuk hringhran hna.

Pathian nih lam in hruai sehlaw hmai lei ah kan lai mi caah rianttuan ding timhlamhnak na ngei maw?

Ceupi: Kan miphun le kan ram caah ka ti khawh nak a lam kip in thazang chuah ding ti mi hi cu ka thi le ka sa ah a nung ve mi asi i hmailei zong ah Pathian nih kan miphun caah rianttuan khawh ding in canttha opportunity a ka ser piak ahcun ka ttuan te lai ti cu kaa tim ko.

Sianginn na dih in zeirian dah tuan na timh?

Ceupi: Vawleicung hlasak thiam lak ah minthang bik asi ve mi Canada nu Shanai Twain hi kum sawmli a si lio ah interview an rak tuah i an hal mi cu " hmailei kumhra ah zei ka tuah lai or zei dirhmun ah dah naa hmuh" ti khi asi. A leh mi hna cu, "dam te ka um cun kum sawmnga ka si lai a ti. A thiam tuk ka ti. Hmailei kong zeihmanh chim khawh a si lo zia khi a langh ter ngai i a bia leh ka lung a tling taktak. Cu caah zei rian dah ka ttuan te lai ti hi ka dih ding mi degree zong nih bia a chim te la i zei set dah ka tuah te hnga ti hi cu ka chim kho rih hrim lo.

By the way, Nungak tah na ngei cang maw? Na timh mi na nupi ding hi zeiban tuk dah asi?

Ceupi: Kan i tawn rih lo le kan i hmuh rih lo hna a si rua (hehe) a tu cu nungak ka ngei rih lo. Tak ah ka sianginn kai mi le hmailei ka tthut dirh nak hnga ding aa fiang deuh ve rih lo i ka cawlcang ngam tuk rih lo. Ka timh ban tuk te in a tu kum September hna ah tlamtling te i Master program hna ka thawk khawh ah hin cun nungak zong promise ka pek ngam cang hna lai i ngeih khawh ka si ve cang ko lai, hehe. Ka timh mi ka nupi ding hi cu ka tthit tik lawng ah khin fiang bik in kan leh khawh lai dah. A tu tiang ka timh mi i a fiang bik in kan leh khawh mi tu cu Nu an si i kan Lainu an si cun ti mi tu hi…..

Lainu hrim ka tthi lai timi lungput na ngeih mi na kan chimh i kan i lawm. Kan Lai nungak tlangval nupi/pasal a ngei rih lo mi hna tah biacah na kan duh maw? Cun kan Lai nungak zong theihhngalhnak ah contact tuah in duh hna seh law na email le phone tah?

Ceupi: Zungzal ca kan nupi pasal ding ahcun kan mah duh mi te i thim ding (individual choice) a si awk asi i, kan thim tik tu ah kan miphun chung in kan i thim i kan i tthit umh cio ding zong hi kan Lai tlangval nungak pawl sin ah sawm kan duh ngai hna.A ho poah nih contact khawh ka si. Ka email hi liansalai@yahoo.com or liansalai@gmail.com asi.

Atu hi ramleng na phanhnak zei tluk a si cang? Ramleng na tthutdirhnak ah hin zeidah nang nai harh bik?

Ceupi: Ramleng ka phak nak hi cu 1998 kum in a si cang. New Delhi, India ah kum li leng ka um hnu December 2002 ah a tu ka um nak Canada lei kaa tthial. Vawleicung caantawi te kan nunchung i, kan dawtmi chungkhar, hawikom hna he i tthen, kan ram chuah tak in theih hngalh lo mi miphun dang hna sin ah tintuk khuasak hi a har bik ko. Zeitluk a nuam kan ti hmanh ah a tlam a tling kho hrim lo.

Kan Lai miphun caah bia cah ding na kan ngei mi aum maw?

Ceupi: Kan miphun kip nih kan lungput ah um seh ti ka duh mi cu, “Kan minung hawidang le kan miphun hna caah thilttha a tuah kho tu le khuattha a khang kho tu kan si lo sual hmanh ah thilttha lo a tuah tu le midang caah tthatlonak a chuah pi ding khua a khang tu cu si hram hlah uh sih.”

Bia ruahnak caan tha na kan pek caah kan i lawm. Pathian nih na sianginn kainak le na riantuannak ah thlachuah in pe chin ko seh.

Ceupi: Kaa lawm tuk ve. Pathian nih kan miphun hna caah tthatnak lei in in hmang chin ko hna seh!

Note:Mah ca hi Salai Van Za Bik nih Laiforum, Rungin, Metkhuabo, Zophei le SIB Forum hna ah March 2009 ah a thlahmi chungin lakmi a si.

***